Pekiştirme Çeşitleri
Pekiştirme davranıştan hemen sonra gelen ve davranışın ileride tekrarlanma olasılığını arttıran çevresel bir etkendir. Pekiştirme doğru uygulandığında her zaman davranışın sıklığını arttırır. İki temel çeşidi vardır:
Olumlu (pozitif) pekiştirme: Ortama eklendiği zaman davranışın yapılma sıklığını arttıran ve sürekli hale gelmesini sağlayan pekiştireçlerdir. Organizmanın istediği ve ona cazip gelen uyarıcılardır.
1.Ayşe hanim kızı yemekten önce ellerini yıkarsa, yemeğin ardından kızının en çok sevdiği meyveleri sofraya koymaktadır.
2.Deniz eve gelen arkadaşlarıyla oyuncaklarını paylaşan oğluna aferin der.
Olumsuz (negatif) pekiştirme: Organizmanın hoşlanmadığı bir uyarıcının ortamdan çıkarılmasıdır.
1.Ahmet araba alarmını duyunca anahtarın düğmesine basarak yüksek sesli alarmı durdurur. O günden sonra ne zaman arabanın alarmı gereksiz yere çalsa, Ahmet gürültüyü durdurmak için anahtarın düğmesine basar.
2.Ebeveyn çocuğunun odasını toplamadığından şikâyet eder. Çocuk şikâyetleri durdurmak için odasını toplamaya başlar. Bundan sonra çocuk anne babasının şikâyetlerini duymamak için odasını daha sıklıkla toplamaya baslar.
Pekiştirmeyi başka nasıl kullanabiliriz?
Ayrımlı Pekiştirme: Pekiştirmenin sadece arttırılması istenilen davranışlara uygulanması ve başka bütün davranışlara söndürme uygulanmasıdır. Bunu bir örnek üzerinden açıklayalım:
Ayşe 12 yaşında bir öğrenci. Sınıfta Ayşe her sırasından kalkıp gezinmeye başladığında öğretmeni Ayşe’yi sessizce, göz kontağı kurmadan sırasına geri yönlendiriyor (söndürme). Ayşe sırasında oturup derse katılıp, çalıştığında ise öğretmeni Ayşe’ye sonradan başka bir şeyle değiştirebileceği kuponları pekiştireç olarak veriyor. Bu şekilde Ayşe ne zaman pekiştirece kavuşabileceğini ve ne zaman pekiştireçten yoksun kalacağını ayırt edebiliyor.
Ayrımlı pekiştirmenin farklı türleri vardır.
1- Alternatif davranışları pekiştirme (DAR)
2-Diger davranışları ayrımlı pekiştirme (DRO)
3-Karşıt davranışları pekiştirme. (DRI)
4- Sık yapılan davranışları ayrımlı pekiştirme (DRH)
5- Seyrek yapılan davranışları ayrımlı pekiştirme (DRL)
Koşula bağlı olamayan pekiştirme ( NCR): Pekiştirecin davranışın olup olmamasına bakılmadan belli bir süreye bağlı olarak verilmesidir. Genellikle problem bir davranışın azaltılması için kullanılır. Örneğin, Ali öğretmeninin dikkatini çekmek için sürekli arkadaşının kafasına top atmaktadır. Öğretmen Ali'nin bu davranışının sıklığını düşürmek için Ali'ye her 10 dakikada bir ilgi gösterir. Böylelikle çocuk öğretmeninin ilgisini çekmek için arkadaşının kafasına top atma ihtiyacı duymaz.
Σχόλια