Otizim Nedir?
Otizm spektrum bozukluğu kendini tekrarlayan karakteristik davranışlarla belli eden, genellikle yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan, sosyal iletişimde zorluklara yol acan karmaşık bir nöro-gelişimsel bozukluktur. Spektrum terimi farklı bireylerde belirtilerin, becerilerin, ve problem davranışların farklı derecelerde görülmesinden gelir. Bazı otizmli cocuklar ve yetişkinler günlük yaşama daha rahat karışabilirken bazıları daha fazla destege ihtiyac duyabilir. Günümüzde otizm teşhisi A-tipik otizm ve Asperger gibi eskiden ayrı olarak teşhis edilen rahatsızlıkları da içermektedir.
Otizm bütün sosyoekonomik kesimlerde ve butun toplumlarda görülebilir ancak genellikle erkek çocuklarda kız çocuklarından daha sık gorulur. Center for Disease Control and Prevention’a göre otizmin görülme sıklığı 1:54 dir. Otizmin nedenleri hala tam olarak bilinmemekle birlikte genlerle bir ilgisinin olduğu düşünülmektedir. Bu konu uzerinde hala pek çok bilimsel araştırma yapılmaktadır.
Otizmin Belirtileri Nelerdir?
-
Otizmli bireyler genellikle sosyal, duygusal beceriler ile iletişim becerilerinde problemler yaşarlar.
-
Bazı davranışları sürekli tekrarlayıp, günlük rutinlerini değiştirmek istemeyebilirler.
-
Göz kontağı kurmazlar ya da çok kısa sureli kurarlar.
-
Jest ve mimikler kullanılmaz.
-
Başkalarının duygularını anlamakta ya da kendi duygularını ifade etmekte zorlanırlar.
-
İlgilendikleri seyleri işaret etmezler, mesela havada gecen bir uçaği işaret etmezler, ya da başkalarının ilgilendikleri seyler onların ilgisini çekmez.
-
Diğer kisilerle etkileşim kurmakta zorlanırlar ya da hiç ilgilenmezler.
-
Eskiden edindikleri becerileri kaybedebilirler, mesela eskiden kullandıkları kelimeleri artık kullanmayabilirler.
-
Kucağa alınmaktan, kendisine sarılınmasından hoşlanmayabilirler.
-
Bazı otizmli bireyler başkalarıyla çok ilgili olabilir ama nasıl iletişim kuracağını bilemeyebilirler.
-
Bazı kelimeleri ya da cümleleri sürekli tekrarlayabilirler ya da bu kelimeleri, cümleleri normal konuşma yerine kullanabilirler.
Neler Yapabiliriz ?
Otizmi kabul etmek her ne kadar zor olsa da erken teşhis ile eğitime baslamak çocuğun ileriki yıllardaki gelişimi icin çok onemlidir. Özel eğitime ne kadar erken başlanırsa o kadar çok yol katedilir.
Uygulamalı davranış analizi (UDA) otizmli bireylerin eğitiminde yaygın olarak kullanılır ve basarisi bilimsel açıdan yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Amerika’daki Otizm Merkezi’ne ( Center for Autism, CARD) göre, UDA otizmli bireylerin sosyal becerilerini geliştirmelerine, yeni beceriler edinmelerine ve öğrenilen davranışları devam ettirmelerine yardımcıdır. UDA ile istenmeyen problem davranışlar da elimine edilebilinir. Ebeveynler eğitimcilerini seçerken eğitimcinin UDA ile ilgili eğitim ve deneyimlerini mutlaka sormalıdır.
Uygulamalı davranış analizinin yani sıra konuşma ve duyu bütünleme terapileri de faydalıdır. Bazı davranışlar icin sadece doktor takibinde ilaç kullanılabilinir.
Bu konuyla ilgili daha çok bilgi icin UDA (ABA) sayfamıza bakabilirsiniz.
Kaynaklar