Genel olarak, problem davranış görmezden gelinirken, olumlu davranış (istenen davranış) pekiştirilmelidir. Bu yöntem ayrımlı pekiştirme olarak bilinir.
Çocuğunuzun yapmasını istemediğiniz şey yerine ne yapmasını istediğinize odaklanın. Mesela bir yapbozu tamamlamasını istediğinizde çocuğunuz yapboz parçasını fırlatıyorsa, yapboz parçasını toplamasını ya da bunun nasıl iyi bir seçim olmadığını söylemek yerine, yapbozu bitirmesi için onu cesaretlendirin.
Söndürme, bir davranışın devam etmesini sağlayan ve destekleyen pekiştirecin geri çekilmesi, kesilmesi işlemidir. Söndürme davranış durur umuduyla problem davranışı görmezden gelmek anlamına gelmez. Azaltmak istediğimiz davranışlara verdiğimiz tepkilerimizi en aza indirmek için kasıtlı bir karardır. Artık pekiştirilmeyen problem davranışlar, azalmadan önce sıklığını ve şiddetini arttırabilir. Buna söndürme patlaması denir. Ancak tutarlı bir şekilde söndürme tekniğine devam edilirse çok geçmeden istenmeyen davranış azalmaya başlar. Söndürme tekniğinin başarılı olması için tutarlılık çok önemlidir.
İstenmeyen davranışlarla başa çıkmada davranışın altında yatan nedenin, yani davranışın işlevinin anlaşılması çok önemlidir.
· Bir çocuk eğer problem davranışı istediği bir şeyi (oyuncak, yiyecek, vb.) elde etmek için yapıyorsa, istediği her ne ise, onu problem davranıştan hemen sonra vermeyin. Çocuğa ne istediğini sorması için başka bir yol öğretin (Değiştirme Davranışı)
· Eğer davranışın nedeni kaçış ya da yok sayma ise (mesela ders çalışmaktan kaçmak için agresif davranışlar gösterme), başlangıçta verdiğiniz yönergeyi geri çekmeyin, vazgeçmeyin. Yani yukarıdaki örneğe göre, problem davranışın sonucu olarak ders çalışmaktan kaçmasına elinizden geldiğince izin vermeyin. En azından sakinleştikten sonra derse geri dönmesini sağlayın. Yani çocuğa istediklerini problem davranışla elde edemeyeceğini öğretin.
· Eğer çocuğunuz istenmeyen davranışları dikkat çekmek için yapıyorsa bu davranışı görmezden gelip, problem davranış sırasında ilgi göstermeyip, onun yerine çocuğunuzla problem davranışı göstermediği zaman çokça ilgilenin. Bu şekilde çocuğa problem davranışın dikkat çekmek için işe yaramadığını ancak istenilen davranışların ilgiyi getirdiğini öğretebilirsiniz.
Problem davranışla karşı karşıyayken genel olarak:
· Sesinizi normal bir tonda tutun, problem davranış karşısında sesinizi yükselterek tepki vermeyin.
· Sakin olun
· Kısa ve somut kavramlarla konuşun
· Rahat bir vücut diliniz ve nötr bir yüz ifadeniz olsun
· Çocukla pazarlığa girmeyin.
Problem davranışı tırmandırabilecek bazı yetişkin davranışları:
· Bağırıp çağırmak
· Gergin davranışlar sergilemek
· Sarkastik sözler söylemek, dalga geçmek
· Suçlamak
· Son sözü söylemekte direnmek
· Onur kırıcı sözler söylemek
· Tehdit etmek (Eğer bunu yapmazsan, bende şuna izin vermem vb.)
Genel olarak problem davranışa verdiğiniz bu çeşit tepkiler dikkat çekmek için yapılan problem davranışları daha da pekiştirebilir ve artmasına neden olabilir.
Her zaman için istenmeyen davranışı mümkün olduğunca görmezden gelip, istenilen davranışları ödüllendirmek yapabileceğiniz en basit ve en etkili yöntemlerdendir.
Problem davranış üzerinde çalışırken:
•Gerçekçi hedefler belirleyin. Çocuğunuzun seviyesini ve yaşını göz önünde bulundurun.
•Problem davranışın getirdiği bütün pekiştireçleri kesin. Doğru yönde en küçük bir başarıyı bile pekiştireç kullanarak ödüllendirin. Başarı küçük ve yavaş adımlarla gelebilir ve en ufak bir gelişmeyi bile yakalamak çok önemlidir.
•Çocuğun zaten yapmaktan hoşlandığı şeyler için pekiştireç kullanmaktan sakının. Çocuğun zaten kendi kendine yaptığı bir aktivite için bile pekiştireç beklemesine neden olabilirsiniz.
•Söndürme patlamasının ne olduğunu iyi anlayın ve bu ihtimale karşı bir planınız olsun.
•İpucu kullanmaktan çekinmeyin. İhtiyacı olduğunda çocuğa yardım etmekte hiç bir sakınca yoktur.
•Kesin, anlaşılır kurallarınız olsun ve bunlardan taviz vermeyin.
•Farklı pekiştireçler ve ödüller kullanın. Sürekli ayni şeyleri kullanırsanız çocuk bir süre sonra bunlardan sıkılabilir. En sevilen ödülleri daha zor olan beceriler için saklayın.
Comments